Break Your Egg

استقرای تجربی، یعنی اینکه با مشاهده یک ویژگی در چند نمونه معدود از یک نوع، این نتیجه را به تمام آن نوع تعمیم بدهیم. و این یکی از مسخره ترین و در عین حال یکی از منطقی ترین (نه به معنای دقیق آن که به معنای مصطلح آن) روش های استدلالی ماست.

یک جوجه را تصور کنید که هنوز جوجه نشده، یعنی هنوز سر از تخمش بیرون نیاورده. این جوجه، که هنوز جوجه نیست، به حکم همین استقرای مضحک، هیچ آینده ی متفاوتی برای خودش متصور نیست. همه اش همین مایع بی رنگ لزج، همین پوسته سفتِ تنگ که احاطه اش کرده و نهایتاً صداهای مبهمی از بیرون؛ همین و همین! ... به حکم همین استقرا، فردا و پس فردا و فرداهای پس از آن هم همین طور خواهند بود و جور دیگری هم نمی توانند باشند.

همان جوجه، که هنوز جوجه نبود، وقتی که جوجه شد، یعنی وقتی که تخمش را شکست و توانست روی پاهایش بایستد و چشم هایش به این حجم سیال نور عادت کرد (به شرطی که در شب تخمش را نشکسته باشد!)، می فهمد که در استقرایش خطا کرده؛ اما خیلی زود، وقتی که به جوجه بودن عادت کرد، خطای استقرا هم از یادش می رود و باز دوباره شروع می کند به استفاده از همین روش؛ دنیایش را به حکم همین استقرا محدود می کند به جوجه بودن!

همان جوجه، که الان دیگر کاملاً یک جوجه است، وقتی که مرغان پرنده را می بیند، تصور می کند که خب آن ها با من فرق دارند، آن ها می توانند بپرند و من این توانایی را ندارم؛ و چرا اینطور فکر می کند؟ فقط و فقط به خاطر اینکه تا آن لحظه پرواز را تجربه نکرده است. وقتی که آن جوجه برای اولین بار مجبور به پرواز می شود، مثلاً از یک ارتفاع زیاد به پایین می افتد و بی اختیار پرواز می کند، بار دیگر، در عمل، بطلان این روش استقرایی را اثبات می کند. (گرچه به خاطر هیجان ناشی از اولین پرواز خودش هرگز متوجه این مسئله نشده است و نخواهد شد.).

به عقیده من، که البته تا این لحظه جوجه نبوده ام ولی چون این متن در رد استقراست نمی توانم بگویم که جوجه هم نخواهم بود، ما آدم ها هم محصور در استقراهای خودمان می شویم. گاهی آن قدر به آنچه که تا به حال بوده ایم، نه آنچه که واقعاً هستیم، عادت می کنیم که بعد از یک مدت چیزی بیش از آنچه که بوده ایم نخواهیم شد؛ مگر آن که از یک ارتفاع زیاد به پایین بیفتیم.

ما آدم ها، باور می کنیم که آنچه تا به حال بوده ایم، جزئی از آن چیزی است که ما هستیم و این بزرگترین خطایی ست که مسبب آن هم دقیقاً همین استقراست. این که من تا به امروز نتوانسته ام یک نقاشی قابل قبول بکشم، این که من تا امروز نتوانسته ام یک جک بامزه تعریف کنم یا اینکه من تا امروز نتوانسته ام در زمین فوتبال یک برگردان تر و تمیز بزنم، ناخودآگاه در ذهن ما تبدیل به گزاره هایی می شوند که هرگز حقیقت ندارند: من نقاشی بلد نیستم، من جک گوی خوبی نیستم یا من توانایی برگردان زدن را ندارم. و این احمقانه ترین کاربرد استقرا در مورد خودمان است که باعث می شود حال و آینده ی ما، به دست گذشته ی ما ساخته شود و آن وقت است که ما می شویم همانی که همیشه بوده ایم، بی هیچ تغییری!

گاهی وقت ها، لازم است مثل آن جوجه ای که هنوز جوجه نشده، یعنی هنوز از تخمش بیرون نیامده، جوجه بشویم، یعنی تخممان را بشکنیم و خودمان را از دنیای آن چه که تا به حال بوده ایم وارد دنیای آن چه که می توانیم بشویم بکنیم.

پ.ن: 

1. به نظر می رسد عدم توانایی برخی از پرندگان در پرواز، ریشه در باور عمیق این گونه ها به روش استقرای تجربی دارد. وگرنه همگی پرندگان به صورت بالقوه توانایی پریدن را دارند. (چرا که اسمشان پرنده است و پرنده ای که پرنده نباشد پرنده نیست!) هرچند که به نظر می رسد در مورد تعدادی از این پرندگان، به عنوان مثال شترمرغ، عوامل فیزیکی نیز تأثیرگذار هستند.

2. این متن کاملاً جدی است! (شاید در لحن و ظاهر نباشد، ولی در محتوا و مضمون هست!)

یادآوری

گاهی آن‏قدر حجم چیزهایی که باید یادت نرود زیاد می ‏شود که آن چیزهای مهم قدیمی زیر انبوه چیزهای جدید گم می‏ شود و عملاً فراموش...

داشتم Sticky noteهای روی Desktopم را بررسی می‏ کردم، دیدم یک نکته‏  خیلی مهم که می‏ خواستم همیشه جلوی چشمم باشد، زیر این حجم یادآوری‏ ها گم شده! ... تلخ ‏تر این که از زندگیم هم فراموش شده بود:

«نیست کس آگه که یار کِی بنماید جمال لیک تو باری به نقد ساخته‏ی کار باش»

رفیق

«یه رفیق باشعور بهترین نعمت دنیاست، و یه رفیق بی‏شعور بدترین عذاب دنیا!»

خودم

از میان کوچه ‏های خستگی، می ‏گریزم در پناه مدرسه

اصلاً انگار هر گوشه از حیاط برای خودش مفهومی گرفته؛ این دروازه و آن دروازه کلی با هم فرق دارند، همانطور که این سکو با آن سکو. هرکدام خاطره خاص خودشان را دارند و به دنبالش حس خاص خودشان را. انگار که مدرسه دیگر برایم فقط یک مکان نیست؛ چیزی شبیه یک داستان بلند شده است، چیزی شبیه یک آلبوم کلفت پر از خاطره...

هر وقت که به مدرسه برمی‏ گردم، احساس می‏ کنم خاطرات، تند یا کند، از جلوی چشمم می‏ گذرند؛ و این خیلی خوب است. نه به خاطر اینکه خود خاطرات خوب باشند (که عموماً هم هستند)، بیشتر به خاطر اینکه یادم می ‏آورد مسیر گذشته تا حال را. انگار کمکم می ‏کند که خیلی گم و گور نشوم، خیلی پرت و پلا نروم. هربار مرور این دفترچه مجسم خاطرات، کمکم می‏ کند تا ببینم الان کجای آن مسیر قبلی ایستاده‏ام، چه قدر نزدیکم یا چه قدر پرتم.

پ.ن: بعد از مدت‏ها، وایسادن تو همون دروازه ‏ی همیشگی، حس خیلی عجیبی داشت، خیلی عجیب! اونقدر که هنوز برای خودم هم نتونستم توصیفش کنم!

خستگی

ذهنم خسته‏ تر از آن است که چیزی بیش از خستگی را درک کند. پس همان بهتر که از خستگی بنویسم.

خستگی همیشه هم چیز بدی نیست. یعنی راستش را بخواهی، اصلاً زندگی بی‏ خستگی چیز خوبی نیست؛ وقتی خسته‏ ای، یعنی بالاخره داری یک کاری می‏ کنی، یک تلاشی داری؛ وقتی خسته ‏ای یعنی هنوز زنده ‏ای: «خسته هستم، پس هستم!»

خستگی هم مثل میوه است؛ خوب و بد دارد. از نوع خوبش که باشد، وقتی روز تمام می‏شود، وقتی می‏رسی خانه، آن‏قدر خسته‏ای که ولو می‏شوی توی رختخواب و هنوز با رختخواب مأنوس نشده، شیرجه می‏زنی به عمقِ هپروت خواب؛ آن هم چه خوابی؛ کلی درخت و پرنده و دوغ و یک کلبه جنگلی با یک قایق پارویی و اگر شانست بزند شاید حتی یک رفیق خوب.

اما خستگی که بد باشد، روزت مثل خیار می‏شود؛ تهش تلخ تلخ است. خسته‏ای، اما خوابت نمی‏برد؛ مدام در رختخواب غلت می‏زنی و دنده را از چپ به راست و برعکس عوض می‏کنی ولی خبری از خواب نیست؛ راضی می‏شوی که خواب بیابان و تشنگی و نوشابه خنک و یک مرد سبیل کلفت سیگاری را ببینی، اما خوابت ببرد. ولی همچنان از خواب خبری نیست. وقتی کلافه می‏شوی، زل می‏زنی به سقف و شروع می‏کنی به فکر کردن. فکر کردن به این که: «راستی، چرا اینقدر خسته‏ام؟ خب، می‏دانم، از صبح دنبال فلان کار بودم، اما ... اما که چه؟ اصلاً چرا باید برای این کار خودم را خسته بکنم؟ اصلاً این همه تلاش، این همه دوندگی، این همه خستگی، کجای مسیر زندگی من است؟» و وقتی آستین‏هایت را خوبِ خوب می‏گردی و می‏فهمی که جواب قانع کننده‏ای در آنجا نداری، اینجاست که به تهِ تهِ تهِ خیارت رسیده‏ای؛ تلخ‏ترین جای خیار!

وقتی سر جای خودت نباشی، وقتی در مسیر خودت نباشی، وقتی به سمت مقصد نهاییت حرکت نکنی، هرچقدر هم که می‏خواهی تلاش کرده باشی، هرچقدر هم که دویده باشی، تنها چیزی که گیرت آمده خستگی است؛ خستگی به علاوه‏ی ته خیار!